Güçlü İrade, Faydalı Alışkanlıklar

İrade ilk çalışılmaya başlandığı yıllarda uzun vadeli istediklerimiz için şu anda  yapmamamız gereken şeylere direnebilmek olarak tanımlanmaktaydı. Ancak artık iradenin uymamamız gereken arzuları, istekleri engellemenin de ötesinde olduğu biliniyor. Güçlü bir irade aynı zamanda hayatımızı bu arzu ve isteklerle karşılaşmayacak şekilde düzenleyebilmeyi ve yapmamız gerekenler doğrultusunda isteyerek ve seçerek, enerjik bir kararlılıkla harekete geçmeyi de içermektedir.

Güncel araştırmalar iradesi güçlü olan insanların günlük hayatlarında arzu ve isteklerini engelleme girişimlerini daha az yaşadıklarını göstermektedir. Bu insanların uzun vadeli hedeflerine ilerleyebilmelerinde onlara yardımcı olan şeylerden biri ise faydalı alışkanlıklarıdır.

İrade konusunda önemli çalışmalar yürüten Galla ve Duckworth (2015), faydalı alışkanlıkların güçlü bir iradeye nasıl katkıda bulunduğunu gösteren bir araştırma gerçekleştirmişlerdir. Buna göre iradesi güçlü insanlar hedeflerine ulaşmada faydalı alışkanlıklarından yardım almaktadırlar.  Bu sayede kişilerin anlık dürtülerine yenilme olasılıkları düşmekte, karar verme mekanizmaları da devreden çıktığı için iradeleri gereksiz yere yorulmamaktadır. Araştırmada irade ve faydalı alışkanlıkların ilişkisi gençler ve orta yaşlılardan oluşan 2.274 kişilik bir örneklem üzerinde incelenmiştir. Bu ilişkinin kısa, orta ve uzun vadeli etkilerini değerlendirdikleri altı çalışma gerçekleştirmişlerdir. Aşağıda bu çalışmaların üç tanesine kısaca yer vereceğiz.

Birinci çalışmada yetişkinlerden oluşan bir örneklemde sağlıklı atıştırmalıklar tüketme, egzersiz ve uyku alışkanlıklarının irade ile ilişkisi incelenmiştir. Buna göre iradesi güçlü olan insanlar daha sağlıklı besleniyor, daha sık egzersiz yapıyor, daha dengeli ve düzenli uyuyorlar, yani yatma rutinlerine daha sadıklar. Aynı zamanda bu sağlık davranışları başlatmak için dürtülerine engelleme çabasına girmelerine de gerek kalmıyor. Diğer bir ifadeyle “çikolata mı yesem yoksa sebze mi?”  “uyusam mı uyumasam mı”, “yatsam mı yoksa spora mı gitsem” gibi bir ikileme düşüp irade savaşına girme olasılıkları daha az oluyor. Böyle bir ikileme girseler bile alışkanlıklar galip geliyor.

Aynı araştırmada üniversite öğrencilerinde çalışma alışkanlıkları ve irade arasındaki ilişki de incelenmiştir. Bunun için öncelikle öğrencilerin çalışma alışkanlıkları değerlendirilmiş ve daha sonrasında kendilerini aşağıdaki senaryoda hayal etmeleri istenerek çalışmalarının niteliği, bilişleri ve duyguları gibi farklı faktörleri değerlendiren bazı soruları yanıtlamaları istenmiştir.

“Okulun olduğu gün, bir öğlen vaktinde bir sınav için çalışmaya başlamak üzere masanızın başında oturuyorsunuz ve telefon çalıyor. Arkadaşlarınız, bir şeyler yapmak için sizi yanlarında görmek istediklerini söylüyorlar. Sizi bir dakika içinde almak istiyorlar. Bu durumda gerçekte nasıl davranıyor olursanız olun şu an kendinizi sınav için çalışmaya ve arkadaşlarınızla buluşmamaya karar vermiş olarak hayal edin.”

Bu araştırma güçlü bir iradenin çalışma alışkanlıklarıyla ilişkili olduğunu, çalışma alışkanlıklarına sahip öğrencilerin boş zamanları için daha cazip gelen fırsatlara rağmen çalışma motivasyonlarında ve davranışlarında daha az bozulma olduğunu göstermiştir.

Yukarıda bahsedilen her iki çalışma da alışkanlık ve irade ilişkisini kesitsel olarak incelenmiştir. Bu ilişki uzun vadede nasıl sonuçlar getirmekte olduğunu merak eden araştırmacılar 918 lise öğrencisinin ev ödevi alışkanlıklarını, genel not ortalamalarını ve üniversiteye devam edip etmediklerini değerlendirmişlerdir. Buna göre güçlü bir irade ev ödevi alışkanlıklarını ve ev ödevlerini tamamlamayı öngörmekle birlikte ev ödevi alışkanlıklarının da ev ödevlerinin tamamlanmasını sağlayarak daha iyi notları ve üniversiteye devamlılığı etkilediği görülmüştür.

Bu çalışma iradesi güçlü insanların alışkanlıklardan nasıl yararlandığını gösteren üç ayrı çalışma daha içermektedir. Sonuç olarak hem güçlü bir irade faydalı alışkanlıkları öngörmekte hem de faydalı alışkanlıklar iradeye katkıda bulunmaktadır. Davranışlar, alışkanlıklar sayesinde otomatik hale geldiğinde irade savaşına girime ihtimali de azaldığı için hedeflere ulaşmada daha başarılı olmaktadırlar. Bununla birlikte bu araştırmanın yöntemsel bazı sınırlılıkları nedeniyle irade ve alışkanlıklar arasında neden sonuç ilişkileri kurulmasına imkan vermediğini de belirtmek gerekir. Ancak her ikisi arasında da güçlü bir ilişki vardır. Diğer bir ifadeyle irade ve alışkanlıklar birbirinden etkilenmektedir ve bu ilişkiyi destekleyen farklı bir çok çalışma da literatürde yer almaktadır. Merak edenler aşağıda yer alan kaynaklara göz atabilirler. Faydalı alışkanlıklar kazanmakla ilgili yazımızı okumak isterseniz tıklıyanız.

 

Kaynaklar

1. Adriaanse, M. A., Kroese, F. M., Gillebaart, M., & De Ridder, D. T. (2014). Effortless inhibition: Habit mediates the relation between self-control and unhealthy snack consumption. Frontiers in psychology, 5, 444.

2. Galla, B. M., & Duckworth, A. L. (2015). More than resisting temptation: Beneficial habits mediate the relationship between self-control and positive life outcomes. Journal of personality and social psychology, 109(3), 508.

3. Neal, D. T., Wood, W., & Drolet, A. (2013). How do people adhere to goals when willpower is low? The profits (and pitfalls) of strong habits. Journal of Personality and Social Psychology, 104(6), 959.

4. Pilcher, J. J., Morris, D. M., Donnelly, J., & Feigl, H. B. (2015). Interactions between sleep habits and self-control. Frontiers in human neuroscience, 9, 284. 

5. Van der Weiden, A., Benjamins, J., Gillebaart, M., Ybema, J. F., & De Ridder, D. (2020). How to form good habits? A longitudinal field study on the role of self-control in habit formation. Frontiers in Psychology, 11, 560.